Nasza rada na radon

Radon (222Rn) to gaz szlachetny odkryty przez Friedricha Dorna w 1900 r. Ten naturalnie występujący w przyrodzie pierwiastek jest cięższy od powietrza, niewidzialny, nie ma zapachu ani smaku i jest jedynym gazem o promieniotwórczych właściwościach. Powstaje w wyniku rozpadu radu (226Ra), odkrytego w 1898 r. przez polską noblistkę Marię Skłodowską-Curie, naturalnego pierwiastka promieniotwórczego, który jest z kolei składnikiem uranowego szeregu promieniotwórczego.

Według Światowej Organizacji Zdrowia radon to główny, obok dymu tytoniowego, czynnik rakotwórczy1, a narażenie na radon w budynkach odpowiada za około ⅓ łącznej dawki promieniowania jonizującego i około połowę dawki pochodzącej z naturalnych źródeł.

Jako izotop promieniotwórczy radon rozpada się poprzez emisję cząstki alfa na inne, również promieniotwórcze izotopy, tj. tzw. krótkożyciowe pochodne radonu: polon, bizmut oraz ołów. Bezpośrednim źródłem obecności radonu w powietrzu jest skorupa ziemska, w której dochodzi do rozpadu jego poprzednika w szeregu promieniotwórczym, czyli radu. Jako gaz radon może być, w wyniku dyfuzji oraz konwekcji, transportowany w kierunku powierzchni, a następnie wnikać do wnętrza budynku, m.in. przez pęknięcia, szczeliny, nieszczelności wokół rur kanalizacyjnych i innych przyłączy, czy też przez studzienki kanalizacyjne do odwadniania piwnic. W przypadku nieprawidłowo zaprojektowanej wentylacji radon może osiągać wysokie stężenia w pomieszczeniach, również w budynkach położonych na terenie, na którym jego zawartość w gruncie jest niewielka, ale np. występują uskoki tektoniczne ułatwiające jego transport lub też ziema cechuje
się dużą przepuszczalnością. Czynnikiem decydującym o stężeniu radonu w pomieszczeniach jest stopień, w jakim budynek (ściany i posadzki w piwnicy) jest chroniony przed przenikaniem pierwiastka w strefie kontaktu z gruntem.

Ochrona przed promieniowaniem

Dyrektywa Rady UE 2013/59/EURATOM z 5 grudnia 2013 r. (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 13/1 z 17 stycznia 2014 r.) określa podstawowe normy bezpieczeństwa, niezbędne w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie promieniowania jonizującego, w tym także na radon. Dyrektywa nałożyła na władze krajów członkowskich Unii obowiązek implementowania do prawa krajowego zapisów dotyczących zagrożeń związanych z radonem. W świetle dyrektywy narażenie na promieniowanie naturalne (w tym radon) jest traktowane tak samo, jak narażenie wynikające ze sztucznych źródeł promieniowania. Zalecenia dyrektywy zostały wprowadzone
do prawa krajowego w nowelizacji ustawy Prawo atomowe, której tekst jednolity został ogłoszony 20 września 2019 r. (Dz. U. z 2019 r., poz. 1792). W ustawie określono m.in. poziom odniesienia dla średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi na poziomie 300 Bq/m3 (bekereli na metr sześcienny).